زیست چینه نگاری و دیرینه بوم شناسی خانواده Gavelinellidae در سازندهای سنگانه و آیتامیر در حوضه رسوبی کپه داغ
محورهای موضوعی : شاخه های دیگر علوم زمین در ارتباط با زمین شناسی نفت
مریم معتمد الشریعتی
1
(دانشگاه بیرجند )
عباس صادقی
2
(دانشگاه شهید بهشتی، تهران)
کلید واژه: سازند آیتامیر, دیرینه بوم شناسی, زیست چینه نگاری, سازند سنگانه, کپه داغ, کرتاسه,
چکیده مقاله :
حوضه رسوبی کپه داغ در شمال شرق ایران واقع شده است. این حوضه رسوبی از دیرباز به دلیل مواد هیدروکربوری مورد توجه بوده است. Gavelinellid ها از فراوان ترین و معروف ترین فرامینیفرهای بنتونیک دریاهای اپی کانتیننتال کرتاسه اند که متعلق به رو خانواده Rotaliinacea بوده ، توزیع و پراکندگی جغرافیای زیستی آنها را می توان در بسیاری از نواحی تتیس مشاهده نمود. مراحل رشد و تکامل این خانواده در طی کرتاسه ی پیشین چشمگیر و قابل ملاحظه است. این پژوهش پس از معرفی جنس ها و گونه های خانواده ی Gavelinellidae در سازندهای سنگانه و آیتامیر در پنج برش چینه شناسی از غرب تا شرق حوضه کپه داغ شامل (مراوه تپه ، تکل کوه، شیخ، گدوکانلو و کلات)، از دیدگاه چینه شناسی زیستی و دیرینه بوم شناسی مورد بررسی قرار گرفته اند. در این مطالعه 4 بایوزون شامل Gavelinella flandrini-Gaudryina cf. praedividens assemblage zone, Berthelina intermedia assemblage zone, Berthelina cenomanica Assemblage Zone, Berthelina intermedia-Osangularia schloenbachi Assemblage Zone معرفی شده است. بر اساس جنس ها و گونه های گزارش شده از خانواده Gavellinidae می توان اظهار نمود سازندهای مورد مطالعه در قسمت میانی و خارجی فلات قاره تا قسمت بالای شیب قاره ای و در محیط های هوازی تا نیمه هوازی نهشته شده اند. با حضور بیشتر فرامینیفر های پلانکتونیک نسبت به فرامینیفرهای بنتونیک در سازند آیتامیر عمق حوضه افزایش پیدا می کند.
The sedimentary basin of Kopeh-Dagh is located in the northeast of Iran. This sedimentary basin has been of interest for a long time because of hydrocarbon materials. Gavelinellids are the most abundant and dominant groups of benthic foraminifera in epicontinenal seas during Cretaceous period which belong to Rotaliinacean foraminifera. They have shown a wide biogeographical distribution and dispersion in many areas of Tethys. Their evolutionary trend during the Cretaceous time was success. The high concentration of marine sedimentary rocks and the absence of igneous activities in the Kope-Dagh sedimentary basinhave caused it to be considered the most suitable basin for the formation and accumulation of hydrocarbons after the Zagros sedimentary basin. This basin has suitable layers of carbonate rocks and porous sandstones to store hydrocarbon materials, also thick layers of shales in this basin can act as suitable source and cap rocks. In this research some genera and species from this family in Sanganeh and Aitamir Formations at five stratigraphic sections including Marave Tappeh, Takal kuh, Sheykh, Gadvecanlou and Kalat from point of biostratigraphical and paleoecological applications have been investigated. In this study, four biozones including Gavelinella flandrini-Gaudryina cf. praedividens assemblage zone, Berthelina intermedia assemblage zone, Berthelina cenomanica Assemblage Zone, Berthelina intermedia-Osangularia schloenbachi Assemblage Zone have been introduced. Based on the reported genera and species of the Gavellinidae family, it can be stated that the studied formations were deposited in the middle and outer part of the continental shelf to the upper part of the continental slope and in aerobic to semi-aerobic environments. The presence of more planktonic foraminifera than benthic foraminifera in the Aitamir Formation, the depth of the basin increases.
منابع فارسی
[1] - افشار حرب، ع.، 1373 زمين‌شناسی ايران، زمين‌شناسی کپه‌داغ. انتشارات سازمان زمين‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 275 صفحه.
[2 ] - رئیس السادات، س. ن. و موسوی حرمی، س. ر. 1372. چینه شناسی و بایو استراتیگرافی سازند های سزچشمه و سنگانه در شرق حوضه کپه داغ. فصلنامه علوم زمین، سال 2، شماره 7، ص. 73-58.
[3 ] - رئیس السادات، س. ن.، محبوبی، ا.، 1389 بررسی ايزوتوپهای پايدار کربن و اکسيژن در سازندهای سرچشمه و سنگانه در غرب حوضه کپه داغ. نشریه علمی پژوهشی رخساره هاي رسوبی (2)3ص.98-88.
-[4 ]علامه، م.، 1398 محیط زیست دیرینه و رخساره های پالینولوژیکی سازند سنگانه در برش چینه شناسی امیرآباد (خراسان رضوی).امیرآباد نشریه علمی پژوهشی رخساره های رسوبی 12، (1)،ص. 133-145.
[5 ]- معتمدالشریعتی، م.، صادقی، ع.، وزیری مقدم، ح. و موسوی حرمی، ر. 1391. ریززیست چینه نگاری سازند آیتامیر در شمال غرب حوضه کپه داغ (برش مراوه تپه). فصلنامه علوم زمین، شماره 85، ص. 236-225، سازمان زمین شناسی کشور.
[6 ]- مهاجر، غ. ع. 1355. نقش مهاجرت هیدروکربورها در تشکیل مخزن گازی خانگیران واهمیت آن در اکتشاف منطقه کپه داغ. مجموعه مقالات دومین سمپوزیوم زمین شناسی ایران. انجمن نفت ایران، ص. 262-243.
References
[7 ]- Afshar-Harb, A., 1979. The stratigraphy, tectonics and petroleum geology of the Kopet Dagh region, northern Iran. Unpublished Ph.D. Thesis, Imperial College of Science and Technology, London, 316 pp.
[8 ]- Afshar-Harb, A., 1982. Geological quadrangle map of Darreh Gaz, 1:250,000 scales (one sheet), Exploration and Production, National Iranian Oil Company (NIOC), Tehran.
[9 ]- Afshar-Harb, A., 1983. Geological Map of Sarakhs, 1: 250,000 scales (one sheet), Exploration and Production, NIOC, Tehran.
[10 ]- Afshar-Harb, A., Soheili, M. and Valeh, N., 1987. The Geological Map of Kuh –e-Kurkhud, 1: 250000 scales. Geological Survey of Iran.
[11 ]- Coccioni, R. and Galeotti, S., 1993. Orbitally induced cycles in benthonic foraminiferal morphogroups and trophic fenner. Micropalaeontology, 12, 2, 227- 239.
[12 ]- Corliss, B.H. and Emerson, S., 1990. Distribution of Rose Bengalstained deep-sea benthic foraminifera from Nova Scotian continental margin and Gulf of Maine. Deep-Sea Research, 37,381–400.
[13 ]- Edwards, P. G., 1981, The foraminiferid genus Gavelinella in the Senonian of north-west Europe: Palaeontology, v. 24, p. 391–416.
[14 ]- Eicher, D.L., 1966. Foraminifera from the Cretaceous Carlile Shale of Colorado. Cushman Found. Foram. Res., Contr., PP. 16-31, text-figs. 1-6.
[15 ]- Erbacher, J., Gerth Schmiedl, G. and Hemleben, Ch. 1998. Benthic foraminiferal assemblages of late Aptian-early Albian black shale intervals in the Vocontian Basin, SE France. Cretaceous Research, 19, 805-826.
[16 ]- Fenner, J., 2001. Middle Albian geography oceanography and climate and the setting of the Kirchode 1, 2 borehole sites.Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology, 174, 5-32
[17 ]- Ghasemi-nejad, E., Shokri, N., Ashouri, A.R., 2015. Palynostratigraphy of the Sanganeh Formation at the East and Central Kopeh-Dagh Basin based on dinoflagellate cysts. Journal of stratigraphy and sedimentology researches.Vol.31, Issue 1, No.1, p.1-12
[18 ]- Gooday, A.J., 1993. Deep-sea benthic foraminiferal species which exploit phytodetritus characteristic features and controls on distribution. Mar. Micropaleontol. 22, 187– 205
[19 ]- Hart, M. B., and Swiecicki, A., 1987, Foraminifera of the chalk facies, in Hart, M. B. (ed.), Micropalaeontology of Carbonate Environments: Ellis Horwood Limited., Chichester, p. 121–137
[20 ] - Hart, M. B., and Swiecicki, A., 1988, The Genus Gavelinella Brotzen, 1942, in the Cretaceous strata of the U.K.: Revue de Pale´obiologie, Special Volume 2, p. 289–294.
[21 ]- Hart, M.B., Bailey, H.W., Crittenden, S., Fletcher, B N., Price, R J., and Swiecicki, A., 1989. Cretaceous. In: Jenkins, D G., and Murray, J W., (eds). Stratigraphical Atlas of Fossil Foraminifera, edition. Ellis Horwood Ltd., London, 273-371.
[22 ]- Hay, W.W., 1995. Paleoceanography of marine organic-carbonrich sediments. AAPG Stud. Geol. 40, 21–59.
[23 ]- Holbourn, A., and Kaminski, M., 1997. Lower Cretaceous deep -water foraminifera of Indian Ocean. Grzybowski Foundation, Special Publication, No. 4, 172 p.
[24 ]- Jorissen, F J., De Stigter, H C. and Widmark, J G V., 1995. A conceptual model explaining benthic foraminiferal microhabitats. Mar. Micropaleontol., 26, 3–15.
[25 ]- Kaiho, K., 1994. Benthic foraminiferal dissolved-oxygen index and dissolved-oxygen levels in the modern ocean. Geology, 22, 719–722.
[26 ]- Kaiho, K., 1998. Evolution in the test size of deep-sea benthic foraminifera during the past 120 m.y. Marine Micropaleontology, 37, 53–65.
[27 ]- Kaiho, K., Hasegawa, T., 1994. End-Cenomanian benthic foraminiferal extinctions and dysoxic events in the northwestern Pacific Ocean margin. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 111, 29–43.
[28 ]- Kalantari, A., 1969. Foraminifera from the middle Jurassic-Cretaceous successions of Kopet Dagh region (NE-Iran). Geological Laboratory Publication, No.3, N.I.O.C., Tehran Iran; Ph.D. Thesis, London University.
[29 ]- Kalanat, B., Vahidinia, M., Vaziri-Moghaddam, H., Mahmudy-Gharaie, M.H., Fujio Kumon, C., (2017).Paleoenvironmental perturbation across the Cenomanian-Turonian boundary (OAE2) in the Kopet-Dagh basin inferred from benthic foraminiferal assemblages and geochemical anomalies Journal of African Earth Sciences 134 33-47
[30 ]- Kalantari, A., 1969. Foraminifera from the middle Jurassic-Cretaceous successions of Kopet Dagh region (NE-Iran). Geological Laboratory Publication, No.3, N.I.O.C., Tehran Iran; Ph.D. Thesis, London University.
[31 ]- Motamedalshariati, M., Sadeghi, A. and Moussavi-Harami, R. 2011. New Foraminifera and morphogroups from Sanganeh Formation in Takal Kuh section, western Kopeh Dagh basin. Stratigraphy and Sedimentology Researches, Vol. 40, No. 3, 137-150
[32 ]- Motamedalshariati, M., Sadeghi, A., Vaziri Moghaddam, H. and Moussavi-Harami, R. 2017. Foraminiferal biozonation and morphogroups from shale member of the Aitamir Formation in Maraveh Tappeh section, northwest Koppeh-Dagh Basin. Geopersia, 7, 2, 237-254.
[33 ]- Parrish, J.T., 1995. Paleogeography of Corg-rich rocks and the preservation versus production controversy. AAPG Stud. Geol.40, 1–20.
[34 ]- Revets, S.A., 1996. The generic revision of five families of Rotaliine foraminifera. Cushman Foundation for Foraminiferal Research, Special Publication, 34, 1-108.
[35 ]- Revets, S.A., 2001. The revision of Gavelinella Brotzen, 1942, Berthelina Malapris, 1965 and Lingulogavelinella Malapris, 1965. Cushman foundation for foraminiferal Research, Special Publication, 37, 1-110.
[36 ]- Sen Gupta, B.K., Machain-Castillo, M.L., 1993. Benthic foraminifera in oxygen-poor habitats. Mar. Micropaleontol. 20, 183– 201.
[37 ]- Shokri, N., Ghasemi-nejad, E., Ashouri, A.R., 2021, Palynofacies and Palaeoenvironment of the Sanganeh Formation, East and the Center of the Kopet-Dagh Basin. Journal of stratigraphy and sedimentology researches.Vol.37, Issue 4, No.85, p.1-22
[38 ]- Tyszka, J.W., 2006. Taxonomy of Albian Gavelinlidae (foraminifera) from the lower Saxony basin, Germany, Palaeontology, 49, 6, 1303–1334.
[39 ]- Van der Zwaan, G.J., Duijnstee, I.A.P., den Dulk, M., Ernst, S.R., Jannink, N.T. and Kouwenhoven, T.J., 1999. Benthic foraminifers proxies or problems? A review of paleocological concepts. Earth-Science Reviews, 46, 213e236.
[40 ]- Widmark, J., 2000. Biogeography of terminal Cretaceous benthic foraminifera deep-water circulation and trophic gradients in the deep South Atlantic Cretaceous Research, 21, 367–379.